Prawdziwa gotycka uczta. Mroczna rezydencja, zjawy i guwerntka w samym gąszczu tajemnicy. W kleszczach lęku Henry'ego Jamesa nadal potrafi hipnotyzować. Witajcie w Bly.
W starej posiadłości Bly w Stanach Zjednoczonych mieszka dwójka dzieci, których jedynymi opiekunami są gospodyni Grose i guwerntki, które nieustannie posyła wuj małolatów. Ostatnia z nich nagle znikła, a jej miejsce zajęła nowa kobieta. Kiedy przybywa do wiktoriańskiego dworu daje się uwieść urokowi podopiecznych Flory i Milesa, przy okazji stając się uczestnikiem zjawisk, których nie rozumie. Kogoś widzi pośród mrocznych korytarzy. Jedyną, która wyjaśnia, kim są niepokojące widziadła jest Grose. Prawda oznacza przy tym konieczność zmierzenia się z tym, na co młoda guwerntka wcale nie ma ochoty.
W kleszczach lęku Henry'ego Jamesa zaliczany jest do absolutnych gotyckich klasyków. Groza przybiera u tego amerykańskiego pisarza subtelną formę. Już pierwsza strona jasno daje znać o czym będzie opowieść i zawiera wszystko to, co gotyk kocha: stara posiadłość, mrok, duchy i to coś, co nie do końca łatwe jest do wytłumaczenia. Henry James nie straszy, a bardziej intryguje i powoli wciąga w tajemnicę kryjącą się we dworze. Usypia czujność ukazując dwójkę uroczych dzieci, wyglądających tak niewinnie, że nikt nie jest w stanie o nic złego ich podejrzewać. Gdy pojawia się ostrzeżenie, szybko zostaje zanegowane. Same zjawy też w tej opowieści nie wydają się zbytnio groźne, a pytanie o zło mieszkające w Bly jest dość kłopotliwe. Wydaje się, że najbardziej prawdziwym będzie stwierdzenie, że ten amerykański klasyk utknął między horrorem, a thrillerem. Nie ma tu bowiem walki o przetrwanie, duchy nawet nie próbują wyrządzić przynajmniej fizycznej krzywdy. Ot, gdzieś pojawiają się, widzi je tylko sama guwerntka, a dla innych domowników są zupełnie nie zauważalne. Fakt ten szybko może rodzić pytanie, na ile widziadła stanowią wytwór umysłu, a na ile są prawdziwe i toczą bój o dusze dzieci. Samo odkrycie mistyfikacji spokoju Bly nie jest zbyt łatwe i szybkie. Wraz z narratorem krok po kroku wkraczamy i próbujemy zrozumieć to wszystko, co dociera i czego mimowolnie stajemy się świadkiem. Połączenie tego z pytaniem o zło nie ułatwia jedyna tak naprawdę metafora w postaci dzieci, acz i ona powoli przybiera nieco inne znaczenie. Kim zatem są Flora i Miles? Raz typowymi dziećmi spragnionymi uczucia, a pozbowionego go przez wuja, który swą rolę ogranicza jedynie do posłania opiekunek. Jest kompletnie nieświadomy tego, kim tak naprawdę są jego podopieczni. To niezwykle sprytni manipulatorzy, którzy idealnie potrafią zmieniać oblicze. Jednak nigdy nie będzie dane odkryć rzeczywistego stopnia ich deprewacji. Oboje chcą uchodzić za aniołków, a tkwiące w nich zło jest bardzo trudne do odkrycia. Trudno stwierdzić w jakim stopniu jest ono udziałem byłych opiekunów, a na ile tkwi w samej ich naturze. To, że była dwójka pracowników Bly to ludzie okrutni, nie stanowi tajemnicy. Jak również fakt, że małolaty były pod ich silnym wpływem, z którego nawet śmierć opiekunów nie przerwała. Można nawet interpretować, że mimo to, dążą oni do całkowitego znikczemnienia dzieci. To zaś co, bardziej może nakierunkowywać na thriller z elementami grozy, to manipulowanie przez Florę i Milesa swą guwerntką, brak prawdziwie ludzkich odruchów - a niewinność i typowo dziecięce zachowania mają być narzędziem do osiągnięcia prawdziwego zamiaru. Tą, która dodatkowo stanowi istotny element prowadzonej gry, jest gospodyni Grose. Z jej ust poznajemy zupełnie sprzeczne ze sobą informacje, jak także próba zdefiniowania jej roli w ukryciu, tego kim rzeczywiście są dzieci, nie jest zbyt prosta. Na początku potwierdza ich niewinność, potem zaś stopniowo obdziera je z niej. Wszystko razem sprawia, że W kleszczach lęku nie są powieścią ani prostą ani oczywistą w interpretacji, a każdy jej element można dwojako przynajmniej interpretować. Bez wątpienia składa się z wielu płaszczyzn, które wspólnie tworzą ponadczasowa opowieść.
Powieść sama stanowi wspomnienie byłej guwerntki z tego, co stało się jej udziałem. Przy czym formą nie za bardzo przypomina inne historie z końca XIX wieku. Zamiast typowego pamiętnika, mamy spisane wspomnienia, które to zgromadzonym przy kominku w Wigilię Bożego Narodzenia przytacza niejaki Douglas. To, co bez wątpienia cechuje W kleszczach lęku to panująca w II połowie XIX stulecia fascynacja spirytyzmem i psychologią. Nie popełnię myślę błędu, jeśli utwór Henry'ego Jamesa określę mianem horroru psychologicznego. To właśnie bowiem ta nauka, może pomóc w zrozumieniu zachowania Flory i Milessj, jak również ukazanego zepsucia Bly. Sama rezydencja idealnie wtapia się w obraz dwójki dzieci, tak jak one, tak Bly potrafi początkowo zachwycić przybysza swym urokiem, aby powolutku przerodzić się w epicentrum zła, stając się nieprzyjaznym miejscem, tym nawet dążącym do pozbycia się tego, kogo nie chce mieć w swoich murach. Nie ulega wątpliwości, że powieść Henry'ego Jamesa poddaje narratorów pytaniu o ich wiarygodność, na które to czytelnik musi odpowiedzieć sobie sam. W kleszczach lęku z pewnością usatysfakcjonuje wielbicieli klasycznych gotyckich opowieści. Intrygowało niegdyś i intryguje dziś.
Polecam.
Moja ocena 9/10
Wydawanictwo Prószyński i S-ka
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz